Terwijl ik dit schrijf laat de herfst zich goed gelden. Veel wind, regen en massa’s vallend blad. Het blad van de berken heb ik inmiddels opgeruimd. Nu nog het blad van de essen en tot laat in dit jaar van
de eiken. In de tuin wordt het steeds bruiner. Alle planten gaan in winterslaap. Alleen de dahlia’s bloeien nog uitbundig en geven kleur aan de tuin. Als de vorst uitblijft dan bloeien ze nog tot laat in het jaar. Dankbare planten. Het rooien van de dahlia’s laat ik al jaren achterwege. Ik ben een luie tuinier. Gewoon tot de grond afknippen en toedekken met een bedje stro en blad. Daar overheen wat plastic en een stuk gaas voor het wegwaaien. Gaat al jaren goed, wel dankzij de matige winters.

De enige plant die het in de winter hier goed doet is de Helleboris, ook wel genoemd de Kerstster. De Helleboris is een vaste plant met wintergroene handvormige donkergroene, leerachtige bladeren en behoort tot de Ranonkelfamilie. Van oorsprong komt de plant voor op de hellingen van de Oostelijke Noord- en Zuidalpen. Overal in de tuin zie ik nu de nieuwe spruiten naar boven komen. De soorten Niger en Oriëntalis doen het bijzonder goed hier op het veen. Ondanks het feit dat volgens de boekjes de standplaats kalkhoudende grond moet bevatten. Waarschijnlijk daarom, dat het met de zaailingen niet zo best gaat. Bekend is dat het een aantal jaren kan duren voordat deze tot bloei komen maar ook dan wil het bij mij maar niet lukken.

Gedurende de bloeitijd is het verstandig om de lelijke bladeren van de plant af te knippen vanwege de zwarte bladvlekken ziekte die vaak de kop op steekt. Blad afvoeren en niet op de composthoop gooien. De botanische naam van de Helleboris zou zijn afgeleid van de Griekse woorden elain (verwonden) en bora (voedsel) wat aangeeft dat het een giftige plant is. De Helleboris was ooit een duivelse plant. In de Middeleeuwen maakten magiërs en heksen gebruik van haar giftige bladeren en wortels. Ik vermoed niet met de beste bedoelingen en meestal fataal. De plant is ook wel bekend als nieskruid . Het opsnuiven van gedroogd wortelpoeder zou niezen veroorzaken. Waarom iemand per se zou moeten niezen, vertelt de overlevering niet. Een snufje peper doet ook wonderen, maar dat was er nog niet voor de tijd van de VOC. De wortel werd ook gebruikt om “medische” drankjes te vervaardigen, maar dan moest je wel levensmoe zijn. In de vijfde eeuw v. C stelde een Griekse arts/priester al: “Als ik iemand een drankje met nieskruid voorschreef, raadde ik de patiënten aan eerst hun testament te maken.“ De plant werd in de vorige eeuw nog gebruikt om aanvallen van waanzin te beteugelen. Door de helleborine en hellebrine die in de wortel zitten heeft het tevens een narcotische werking. 

En waarom wordt de Helleboris ook wel Kerstster genoemd. Het traditionele volksverhaal vertelt ons dat in de Kerstnacht alle planten plots uit hun winterslaap ontwaakten en zich een poosje van hun beste kant lieten zien om zo hun blijdschap te tonen voor de geboorte van het kerstkind. Daarna trokken ze zich weer terug om de kou te trotseren. Met uitzondering van de Helleboris. Deze bleef doorbloeien te midden van sneeuw en ijs. 

Frank Beerens

Ik geef de pen door aan Irene Teidler